مونته‌سوري بچينيم يا تاج‌دار؟
غزل حضرتي
فرهنگ جامعه ما مدام در حال تغيير است؛ عروسي‌ها در دهه 70 و حتي 80 به شكلي برگزار مي‌شد كه امروز با ديدن آنها باورمان نمي‌شود كه چنين اتفاقي را رقم زده‌ايم. ابروهاي تراشيده و قيطاني عروس كه حتما بايد جذبه‌اي دوچندان به او مي‌داد، آرايش غليظ خليجي و سايه‌هاي آبي و سبز، موهاي سيخ شده و مملو از ژل و تافت داماد، همه ما را به سال‌هايي بيش از دو دهه عقب مي‌برد. مد همين است، زماني باريك مد بود، حالا پهن، زماني غليظ مد بود، الان اروپايي و سبك و محو.
شبيه همين عادات و خرق را مي‌توان در سبك بچه‌داري هم ديد؛ زماني بود كه سيسموني بچه به اندازه يك عروسي هزينه داشت، نه تنها هزينه داشت كه آنقدر مفصل و عجيب وغريب بود كه انگار بايد خريدهاي بچه‌اي كه هنوز به دنيا نيامده را تا مدرسه و دانشگاهش انجام دهيد. يعني اينكه براي جنين در شكم مادر، كوله‌پشتي، قمقمه، كفش و لباس مدرسه را هم مي‌خريدند و در سيسموني مي‌چپاندند.
يك تخت كنار مادر، يك تخت كودك- نوجوان كه بعدا كه بزرگ شد و قد كشيد تا 15 سالگي در آن بخوابد، كمد و دراور ست تخت كه دست بچه تا نوجواني به هيچ كدام‌شان نمي‌رسد، اسباب‌بازي‌ها تا سن حداقل 7 سال برايش در كمد و شلف يا ويترينش چيده شده، عروسك پوليشي كه از در و ديوار اتاق آويزان است، رديف كفش‌ها و پاپوش‌ها كه شايد هر كدام را بيشتر از يكي، دو بار نپوشد، اينها ديزاين بيشتر اتاق‌هاي بچه‌ها در سال‌هاي اخير بوده است و هنوز هم ادامه دارد. اما در اين ديزاين، خبري از شلف كوتاه هم‌قد بچه نيست، خبري از كمد و دراور هم‌قد بچه نيست، خبري از كتابخانه هم‌قد بچه نيست، هيچ چيز براي بچه‌اي كه اين اتاق به زودي مامن و حريمش مي‌شود، براي او ساخته نشده، براي پدر و مادرش ساخته شده.
حالا مدت كوتاهي است سبك جديدي به نام مونته‌سوري مد شده، البته هنوز فراگير نشده، اما خيلي از خانواده‌ها كه از شلوغي و وسايل اضافي و به دردنخور بيزارند و تلاش مي‌كنند ميني‌ماليست باشند، خيلي زود جذب اين سبك شده‌اند؛ سبكي كه در آن كودكان محور ماجرا هستند نه والدين‌شان.
اين روش مي‌گويد به جاي اسباب‌بازي‌هاي معمول و گران بازار، اسباب‌بازي‌هاي ساده‌اي براي كودك فراهم كنيد؛ مي‌توانيد يك تخته سرگرمي برايش درست كنيد كه مثلا رويش كليد خاموش روشن، زيپ، دكمه، چرخ و گوشي، قرقره و... باشد تا دست‌ورزي كودك بالا برود. يكسري اسباب‌بازي كه با مقوا و ليوان پلاستيكي و چسب ساخته مي‌شوند به مراتب تاثيراتي بيشتر نسبت به آخرين مدل ماشين كنترلي و عروسك‌هاي بزرگ پوليشي دارد. شما اين تغييرات را مي‌بينيد.
از چشمان كودك خود به خانه‌تان نگاه كنيد. وسايل را در دسترس قرار دهيد. قفسه‌هاي كوتاه و باز و مبلمان اندازه كودك از اصول اوليه در برپايي يك محيط مونته‌سوري است. يك چهارپايه سبك و پله‌دار در كنار سينك روشويي بگذاريد، مسواك، خميردندان و صابون را در دسترس قرار دهيد. همچنين غذاهاي ميان روز كه كودك خود مي‌تواند بخورد را در طبقه‌هاي پايين‌تر يخچال قرار دهيد و ليوان‌هايي را در دسترس قرار دهيد كه خودشان بتوانند آب بخورند. اصولا بشقاب، ليوان و قاشق و چنگال كودكان را در كابينت‌هاي پاييني آشپزخانه بگذاريد تا هر دفعه به شما احتياج نداشته باشند.
خانم مونته‌سوري (مبدع روش مونته‌سوري) اعتقاد داشت كه اگر كودك نظم و ترتيب را در دنياي بيرون ببيند، مي‌تواند آن را در درون خود ايجاد كند، در نتيجه محيط بايد تميز و مرتب باشد و هر چيز جاي مشخصي داشته باشد. به كودك‌تان ياد دهيد كه وقتي كارش با يك وسيله تمام شد آن را سر جايش قرار دهد. تميز و مرتب كردن را وقتي كودك شما نوپاست برايش تبديل به يك عادت كنيد. اين كار را با گذاشتن سبدهاي رنگي در قفسه هم‌قدش به او ياد بدهيد.
خانم مونته‌سوري اعتقاد داشت كودكان نياز دارند كارهاي هدفمند انجام دهند و نه صرفا يك كار و فعاليت را به پايان رسانند. خوب است كه كودكان جارو، تي و سطل كوچك داشته باشند تا بتوانند در تميزكاري‌ها شركت كنند. به كودكان ياد دهيد چگونه كارهاي شخصي‌شان را انجام دهند مثلا چگونه بيني‌شان را تميز كنند، چگونه دندان‌هاي‌شان را مسواك بزنند، چگونه حمام كنند و چگونه لباس‌شان را بپوشند. (اين كار را از سنين پايين به آنها آموزش دهيد). اجازه دهيد در طول روز خودشان انتخاب كنند مثلا كدام ليوان را مي‌خواهند؟ كدام لباس؟ و از اين دست انتخاب‌ها. اين كار همچنين باعث ايجاد حس استقلال در كودك مي‌شود. كنار بايستيد و اجازه دهيد خودشان چيزهاي مختلف را امتحان كنند و فقط وقتي كه واقعا نياز است پيشنهاد كمك بدهيد.
مونته‌سوري بر آموزش كودكان بين سنين 3 تا 7 سال تاكيد دارد كه آنها بايد مهارت‌هايي را بياموزند و نياز نيست ما فكر كنيم آنها هنوز كوچك و ناتوانند. بهتر است مسووليت كارهاي خود را بر عهده بگيرند. اين كار با تغيير دكور اتاق‌شان و حتي دكور خانه امكان‌پذير است. اينكه شما به كودك 3 ساله‌تان فضا بدهيد كه هر وقت مي‌خواهد غذا بخورد، خودش ظرفش را بردارد، خودش آب بخورد، با مهيا كردن چهارپايه در حمام، خودش مسواك بزند، خودش كتاب مورد علاقه‌اش را از كتابخانه‌اش بردارد و بخواند. نياز نيست اتاقش هماهنگ با ديگر قسمت‌هاي خانه به سبكي رسمي چيده شود، او نياز ندارد تختش حتما تاج داشته باشد، روي زمين اگر برايش تشكي قطور هم بگذاريد و با ديزايني كودكانه و ملايم، ديوار بالايش را تزيين كنيد، كافي است. كودك زير 3 سال شما بايد بتواند خودش وارد تختش شود. بايد ديواري در اتاقش داشته باشد كه حكم نمايشگاه نقاشي‌هايش باشد و هر از چند گاهي فقط نقاشي‌ها عوض شوند. كودك‌تان بايد در قلمرو خودش احساس مالكيت كند. اين حس را از او نگيريد.